Pierwszy dzień miesiączki jest pierwszym dniem nowego cyklu. Przez kilka kolejnych dni nabłonek macicy (endometrium) ulega złuszczeniu i towarzyszy temu krwawienie.
Faza dojrzewania pęcherzyków
W ciągu następnych dni następuje odnowa nabłonka macicy powodowana przez hormony żeńskie zwane estrogenami, których poziom w tej fazie cyklu stopniowo wzrasta. Estrogeny powodują też rozwieranie się ujścia szyjki macicy oraz produkcję śluzu, który przy wysokim poziomie tych hormonów staje się przejrzysty i ciągliwy.
Ta część cyklu nazywa się fazą dojrzewania pęcherzyków (inaczej faza pęcherzykowa lub follikularna), gdyż w tym czasie, również pod wpływem estrogenów, w jajniku następuje wzrost i dojrzewanie tzw. pęcherzyka Graafa, czyli pęcherzyka wypełnionego płynem i zawierającego jedną komórkę jajową. W jajniku jest wiele tzw. pęcherzyków pierwotnych i w każdym cyklu tylko jeden z nich dojrzewa. Długość trwania fazy dojrzewania jest różna w poszczególnych cyklach u jednej kobiety, a różnice jej długości u różnych kobiet są jeszcze większe.
Wzrost pęcherzyka Graafa można obserwować w USG.
Owulacja
Kiedy pęcherzyk Graafa osiągnie dojrzałość, pod wpływem nagłego wzrostu stężenia (piku) hormonu przysadki — lutropiny (LH), następuje jego pęknięcie i uwalnia się z jego wnętrza komórka jajowa. Nazywamy to jajeczkowaniem lub owulacją.
Owulacja nastepuje w 36 - 42 godzin od początku wzrostu stężenia LH (lutropiny) we krwi. Testy wykrywające obecność tego hormonu (testy owulacyjne) mogą więc być przydatne w ustaleniu czasu jajeczkowania. Nie jest możliwa owulacja bez piku LH. Stały wysoki poziom LH uniemożliwia owulację - taką sytuację spotykamy w klimakterium.
Faza ciałka żółtego (lutealna)
Z pozostałości pękniętego pęcherzyka Graafa wykształca się tzw. ciałko żółte, które produkuje hormon, zwany progesteronem. Pod jego wpływem śluzówka macicy rozrasta się, przygotowując się w ten sposób na przyjęcie dziecka. Progesteron powoduje także zmianę wyglądu śluzu szyjkowego na biały i gęsty oraz podwyższenie podstawowej temperatury ciała.
Po owulacji komórka jajowa przemieszcza się wewnątrz jajowodu w kierunku macicy i jest w tym czasie gotowa do zapłodnienia. Żyje ona najwyżej 12 - 24 godzin i obumiera, jeśli nie doszło do zapłodnienia. W tym przypadku po kilkunastu dniach czynność ciałka żółtego zanika i poziom produkowanych przez nie hormonów spada. Ponieważ podtrzymywały one rozrośniętą i dobrze ukrwioną śluzówkę macicy (endometrium), wobec ich niedoboru śluzówka ta zaczyna się złuszczać - jest to miesiączka. Pierwszy dzień miesiączki jest też pierwszym dniem nowego cyklu. Bywają jednak sytuacje, że nie obserwujemy krwawienia (np. na skutek bardzo znacznego osłabienia organizmu), choć doszło do spadku poziomu progesteronu. Wtedy obniżenie temperatury sygnalizuje nam rozpoczęcie nowego cyklu.
Faza ciałka żółtego trwa ok. 12-16 dni i jej długość podlega bardzo małym wahaniom u określonej kobiety.
Faza ciałka żółtego w przypadku ciąży
Do zapłodnienia może dojść w czasie pierwszej doby po owulacji i jeśli tak się stało, to po kilkudniowej wędrówce przez jajowód dziecko zagnieżdża się w śluzówce macicy. Do zagnieżdżenia się oraz prawidłowego rozwoju małego zarodka konieczne jest, aby śluzówka macicy (endometrium) była odpowiednio rozwinięta, a więc niezbędny jest progesteron. Aby nie doszło do spadku poziomu tego hormonu i skutkiem tego złuszczenia się śluzówki macicy (czyli miesiączki), dziecko wysyła sygnał - hormon gonadotropinę kosmówkową (Choriogonadotropina, HCG), który powoduje dalszy rozwój ciałka żółtego i produkcję przez nie progesteronu. Ciałko żółte rozrasta się, tworząc tzw. ciałko żółte ciążowe. Poziom progesteronu podwyższa się i temperatura również nieco się podnosi.
Gonadotropinę kosmówkową HCG możemy wykryć za pomocą testów ciążowych. Spośród dostępnych w aptekach najbardziej czułe wykrywają ją już 4 dni przed spodziewaną miesiączką.
