Uwaga!

  • Wynik pojedynczego badania może być tylko wskazówką i nie może stanowić podstawy rozpoznania!
  • Zakresy norm poszczególnych laboratoriów różnią się znacznie i zwykle są podawane obok wyników.
  • Podane poniżej należy traktować jedynie jako przykładowe.
  • Ostateczną oceną wyników badań hormonalnych powinien zająć się lekarz!

Należy też pamiętać, że rytm dobowy wydzielania hormonów może powodować uzyskanie różnych wyników u tej samej osoby jednego dnia. Krew należy pobrać rano.

Zwyczajowo krew do badań hormonalnych pobiera się w 7, 14 i 21 dniu cyklu. Nie jest to postępowanie właściwe. Największe wartości estrogenów będą w dniach występowania śluzu przenikalnego (ciągliwego, przeźroczystego). Do oceny fazy ciałka żółtego (lutealnej) najlepiej pobrać krew 4 - 6 dnia podwyższonej temperatury (ocenianej zgodnie z regułami metod naturalnych np. Roetzera).

Prolaktyna (PRL)

Hormon białkowy produkowany przez przysadkę. Jej rolą jest pobudzanie gruczołów sutkowych do produkcji mleka.

Poziom prolaktyny zależy od pory dnia; rośnie po wysiłku fizycznym, stresie oraz w dużym stopniu w ciąży.

Do badania poziomu PRL należy się zgłosić rano, na czczo, poprzedniego dnia nie należy wykonywać dużych wysiłków fizycznych, wpółżyć, badać sutków.

Wyniki będą niższe w fazie follikularnej (estrogenowej) cyklu, wyższe w fazie ciałka żółtego (progesteronowej, lutealnej).

Norma: 5-25 ng/ml

Wartości powyżej 25 ng/ml możą być przyczyną nieregularnych i bezowulacyjnych cykli.

Wartości wyższe niż 100 ng/ml mogą wskazywać na gruczolaka przysadki mózgowej.

Hormony płciowe sterydowe

Produkowane są przez gruczoły obwodowe: jajniki, jądra, nadnercza oraz łożysko. Mają budowę sterydową, co oznacza w praktyce, że łatwo wchłaniają się podane zarówno doustnie, jak i przez skórę oraz są bardzo tanie w produkcji, podobne jak środki antykoncepcyjne.

Estrogeny

Produkowane są głównie przez jajnik, ale też przez jądra i nadnercza oraz przez łożysko.

Powodują rozrost śluzówki macicy, otwarcie szyjki, produkcję przejrzystego, ciągliwego, przenikalnego dla plemników śluzu.

Głównym estrogenem jest estradiol (E2), estriol jest jego metabolitem, zaś estron produkowany jest w nadnerczach.

 

Estrogeny

całkowite

Estradiol (E2)

Estriol (E3)

Estron (E1)

ng/mol

pg/ml

nmol/l

pg/ml

Kobiety

faza follikularna

61 - 394

84 - 970

0,30 - 3,50

poniżej 2 ng/ml

20 -150

pik owulacyjny

122 - 437

13 - 330

0,48 - 1,17

faza ciałka żółtego

156 - 350

73 - 200

0,26 - 0,73

menopauza poniżej

poniżej 40

11,2 - 42

0,04 - 0,15

Mężczyźni

40 - 115

11,2 - 50,4

0,04 - 0,18

8 - 36 pg/ml

30 - 70

 

Wartości podwyższone występują w ciąży, niektórych rzadkich nowotworach oraz u mężczyzn w chorobach wątroby.

Wartości obniżone mogą być wynikiem niedomogi jajnika, przysadki lub podwzgórza. Mogą być też efektem nieumiejętnego wyboru dnia cyklu, w którym pobrano krew do badania.

Na nieprawidłowy wynik badania może mieć wpływ antykoncepcja hormonalna oraz stosowanie leków hormonalnych.

Progesteron

Produkowany jest przede wszystkim przez ciałko żółte i łożysko.

Powoduje rozwój śluzówki macicy, zagęszczenie śluzu szyjkowego, zamknięcie szyjki macicy i wzrost podstawowej temperatury ciała.

Należy pamiętać, że nie tylko poziom progesteronu ma znaczenie do oceny fazy ciałka żółtego, ale też długość jej trwania (ilość dni z wyższą temperaturą).

Prawidłowe stężenie progesteronu w surowicy krwi wynosi:

Progesteron

nmol/l

ng/mol

Kobiety

faza folikularna

0,3 - 3,5

0,1 - 1,15

faza ciałka żółtego

9,5 - 63,6

3,15 - 21,2

Mężczyźni

0,3 - 3,0

0,1 - 1,0

 

Stężenie progesteronu wyższe niż 20 nmol/l obserwowane przez okres co najmniej 10 dni świadczy o wystąpieniu owulacji.

W praktyce 10 dni podwyższonej temperatury oznacza, że jajeczkowanie najprawdopodobniej miało miejsce.

Wartości niższe niż 3 nmol/l wskazują na cykl bezowulacyjny.

Wartości powyżej normy występują w ciąży oraz niektórych nowotworach (bardzo rzadko).

Wartości obniżone w drugiej fazie cyklu sugerują, że nie doszło do wytworzenia się ciałka żółtego (czyli nie było owulacji) albo że jego czynność jest upośledzona. Występują w niedomodze podwzgórza, przysadki lub jajnika. Mogą być też efektem nieumiejętnego wyboru dnia cyklu, w którym pobrano krew do badania.

Na nieprawidłowy wynik badania może mieć wpływ wpływ antkoncepcja hormonalna oraz stosowanie leków hormonalnych.

Anrdogeny

Produkowane są głównie przez jądra, ale również przez jajniki i nadnercza.

Zaliczamy do nich testosteron, dihydrotestosteron, androstendion oraz dehydroepiandrosteron ( DHEA ).

Androgeny

Mężczyźni

Kobiety

nmol/l

ng/ml

nmol/l

ng/ml

testosteron

7,6 - 34

2,2 - 10

poniżej 3

poniżej 1

dihydrotestosteron

0,7 - 3,5

0,2 - 1,0

androstendion

2,7 - 5,8

0,8 - 1,6

2,7 - 5,8

0,8 - 1,6

DHEA

13,8 - 27,7

4 - 8

5,2 - 25,3

1,5 - 7,3

 

Wartości obniżone u mężczyzn mogą być wynikiem niedomogi jąder, przysadki, podwzgórza lub zespołu Cushinga albo nieprawidłowym metabolizmem hormonów spowodowanym chorobami wątroby.

Wartości podwyższone u mężczyzn mogą być niekiedy spowodowane nowotworami.

Wartości podwyższone u kobiet mogą być spowodowane zespołem jajników policystycznych (PCO) albo (rzadziej) wrodzonym przerostem nadnerczy, guzami nadnerczy lub jajników, hipertekozą - przerostem osłonki jajnika, innymi zaburzeniami przemian hormonów w jajniku.

Na nieprawidłowy wynik może mieć wpływ terapia hormonalna oraz przyjmowanie preparatów anabolicznych (kulturyści).

Wynik badania zależy od pory dnia.

Testy dostępne w aptekach

Test owulacyjny

Owulacja następuje zwykle w ciągu 24 do 36 godzin po "piku LH". Komórka jajowa jest podatna na zapłodnienie w ciągu 24 do 36 godzin po owulacji, potem obumiera. Plemniki żyją kilka dni. Testy paskowe wykrywają lutropinę (LH) w moczu, w stężeniu równym lub wyższym niż 40 mIU/ml, a więc pomagają ustalić wystąpienie piku LH. Najdogodniejsze dla poczęcia są 1 - 2 dni następujące po piku lutropiny. Pasek testowy wystarczy zanurzyć w moczu i w ciągu kilku minut odczytać wynik. W opakowaniu jest kilka pasków. Jakość testów kupowanych w aptekach jest kontrolowana i można posługiwać się najtańszymi.

Test ciążowy

Współczesne testy ciążowe wykrywają choriogonadotropinę (HCG) produkowaną przez dziecko już tydzień od poczęcia. Możliwe jest więc potwierdzenie ciąży jeszcze przed spodziewaną miesiączką.