Przyczyną niepłodności lub niemożności donoszenia ciąży mogą być wady rozwojowe, wewnątrzmaciczne guzy oraz zrosty.

Wady rozwojowe macicy mogą być połączone z wadami pochwy, jajowodów lub układu moczowego. Mogą być przyczyną niepłodności, poronień, porodów przedwczesnychn i powikłań okołoporodowych, ale też mogą pozostać bezobjawowe.

Wady powodujące utrudnienie odpływu krwi miesięcznej często współistnieją z endometriozą.

Przyczyną wad rozwojowych może być stosowanie przez matkę dietylostilbestrolu w czasie ciąży. Dziewczynka może urodzić się z widocznymi nieprawidłowościami albo też dopiero w wieku dorosłym badania wykonywane z powodu niepłodności lub nawracających poronień ujawnią wady.

Najczęściej opisywane wady to macica jednorożna, podwójna dwurożna, przegrodzona, siodełkowata, hipoplastyczna (niedorozwinięta). Często bardzo trudno jest ocenić, w jakim stopniu istniejąca wada rozwojowa macicy może stanowić przeszkodę w uzyskaniu lub donoszeniu ciąży. Opisywane są przypadki znalezienia poważnej wady rozwojowej (np. podwójnej macicy) u kobiet, które rodziły kilkakrotnie i bez powikłań. Rozpoznanie niedorozwiniętej macicy oznacza ogromny stres dla pacjentki, która jest skłonna wszystkie niepowodzenia przypisać właśnie temu. Należy jednak pamiętać, że nawet jeśli wada rozwojowa była przeszkodą w uzyskaniu poczęcia albo jeżeli kilkakrotnie dochodziło do poronienia, to kolejna ciąża może zakończyć się pomyślnie.

Najczęściej spotykane guzy macicy to mięśniaki, jednak rzadko zdarza się, aby występowały one u młodych kobiet i były przyczyną niepłodności. Jest to możliwe w przypadku dużego mięśniaka usytuowanego podśluzówkowo.

Diagnostyka i leczenie

Wady układu rozrodczego mogą być wykryte w USG.

Badaniem dokładniejszym, które pozwala uwidocznić jamę macicy jest histerosalpingografia.

Guzy oraz zrosty wewnątrzmaciczne mogą być wykryte i leczone w histeroskopii.

Histeroskopia

Jest to badanie, które dzięki zastosowaniu endoskopowych instrumentów optycznych pozwala uwidocznić wnętrze macicy. Dodatkowo wprowadzenie narzędzi umożliwia usunięcie wewnątrzmacicznych przeszkód, takich jak np. zrosty, mięśniaki podśluzówkowe. Podobnie, jak laparoskopia jest to metoda nowoczesna i mało traumatyzująca dla pacjentki.

Leczenie

Nawet znaczne wady macicy takie, jak macica jednorożna lub podwójna nie muszą stanowić przeszkody w urodzeniu zdrowego, donoszonego dziecka. Dlatego wszelkie decyzje o leczeniu powinny być podejmowane indywidualnie. Po uzyskaniu poczęcia może być jednak konieczne nałożenie szwu na szyjkę macicy, aby zapobiec poronieniu lub przedwczesnemu porodowi. Może też być konieczne leczenie operacyjne.

Zrosty wewnątrzmaciczne (Zespół Achermana)

Przyczyną powstania zrostów wewnątrzmacicznych może być przerwanie ciąży, poronienie naturalne, wyłyżeczkowanie jamy macicy (niezależnie od przyczyny - nawet diagnostyczne lub poporodowe), zapalenie błony śluzowej macicy lub operacje na macicy (np. cięcie cesarskie, usunięcie mięśniaków). Bywa też, że nie udaje się ustalić przyczyny.

Charakterystycznym objawem jest brak miesiączek u kobiety, u której potwierdzono występowanie lutealnej fazy cyklu (dwufazowy wykres temperatury lub progesteron.3 ng/ml), choć wystepuje on jedynie u części pacjentek ze zrostami wewnątrzmacicznymi. Objaw ten może też być spotykany u kobiet z wadami szyjki macicy.

Badaniem, które wykrywa obecność zrostów jest histerosalpingografia. Prawidłowy wynik tego badania wyklucza obecność zrostów. Histeroskopia natomiast pozwala wykryć je i skutecznie leczyć. Może też byc konieczne leczenie hormonalne po zabiegu histeroskopii. Ponowne badania po zakończeniu leczenia pozwolą na ocenę skuteczności zabiegu przed podjęciem prób zajścia w ciążę.